Hoogbegaafdheid

Wat is hoogbegaafdheid?

betekenis en cijfers

Hoogbegaafdheid is wellicht een van de meest verkeerd begrepen termen uit onze moderne samenleving. Het begrip wordt snel geassocieerd met ‘heel slim’ zijn, met uitzonderlijke resultaten op school, met ronkende diploma’s die leiden naar tot de verbeelding sprekende jobs. De werkelijkheid is anders.

Meer dan slim zijn Hoogbegaafdheid is de aanleg om tot uitzonderlijke prestaties te komen. Hoogbegaafdheid is dus meer dan intelligentie, want dat is slechts de score uit een intelligentieonderzoek. Bij hoogbegaafden is sprake van een IQ boven de 130, dit is het geval bij circa 2,5% van de mensen.

Naast een hoge intelligentie spelen ook persoonlijkheidsfactoren een rol, zoals creativiteit en doorzettingsvermogen. De sociale omgeving heeft een grote invloed op de ontwikkeling van de hoogbegaafde, zowel in positief als in negatief opzicht. De drie belangrijkste sociale omgevingen zijn school, ontwikkelingsgelijken en het gezin.

Vooral bij kinderen en jong volwassenen Hoogbegaafden denken niet alleen anders en sneller, ze voelen zich ook anders dan hun leeftijdsgenoten. Dat gevoel bekruipt hen al vaak bij hun eerste stapjes in de kleuterklas. In vele gevallen kan het een bron van problemen zijn: verveling, demotivatie, onderpresteren en opbouw van frustraties zijn maar een aantal frequent voorkomende moeilijkheden. Hoewel mensen hun hele leven de gevolgen van hun hoogbegaafdheid ervaren, manifesteren deze zich het meest bij kinderen en jong volwassenen. Onze coaches helpen je de juiste signalen herkennen en een diagnose vaststellen.

In cijfers

In Vlaanderen gaat het over 20.000 à 25.000 kinderen en jongeren. In Nederland over 56.000

Een lijstje dat je veel terugvindt:

• 2 à 3 kinderen op 100 halen een IQ van 130 of meer
• 4 op 1000 kinderen heeft een IQ van 140 of meer
• 1 op 30.000 kinderen heeft een IQ van 160 of meer
• 1 op 20.000.000 kinderen haalt een IQ van 180 of meer
• Een gemiddelde gepromoveerde academicus (=iemand die een doctoraat met succes heeft verdedigd) heeft een IQ van - - 130, bij natuurkundigen ligt dat 10 punten hoger

bron: Theresa Müller, 2002.

De meest gebruikte grafiek voor de vaststelling van hoogbegaafdheid:

hoogbegaafdheid: signalen/kenmerken/criteria, testen Een grote meerderheid van de hoogbegaafden weet vandaag niet dat ze hoogbegaafd is. Jammer, want het signaleren van hoogbegaafdheid kan mensen immers helpen om bepaalde, voor hen schijnbaar onverklaarbare, problemen te duiden en aan een aangepaste oplossing te werken. Onze coaches helpen je de juiste signalen te onderscheiden.

Als het gaat om kenmerken van hoogbegaafden, dan is er onderscheid tussen leervermogen en gedrag Leervermogen: Hoge intelligentie Snel van begrip Grote algemene interesses Taalvaardig Hoog leertempo, grote denk- en leerstappen Verworven kennis goed toepassen Goed geheugen Doorvrager en waarnemer Groot analytisch inzicht en probleemoplossend vermogen Creativiteit en originaliteit Denkt buiten reguliere kaders Gedrag Geestelijk vroegrijp (of wekken de indruk daarvan) Sterk rechtvaardigheidsgevoel Perfectionistische instelling In staat tot zelfreflectie Zoekt ontwikkelingsgelijken in oudere kinderen Accepteert regels en tradities niet klakkeloos, maar bevraagt ze Grote behoefte aan autonomie

Op welke gebieden vertonen hoogbegaafden uitzonderlijk gedrag?

Algemeen intellectueel vermogen Specifiek academische aanleg Creatief denken Leiderschapstalent Visuele of uitvoerende kunsten

onderzoek/studies, onderzoekers en boeken

Er is heel wat wetenschappelijk onderzoek gedaan naar hoogbegaafdheid. Hieronder geven we de belangrijkste studies en onderzoekers weer.

Gardner: soorten intelligenties In het dagelijkse taalgebruik stelt men intellectuele begaafdheid gelijk met intelligentie. Toch is er in de wetenschap sprake van meerdere soorten intelligenties. Je hebt verschillende "prestatiegebieden" waarin iemand zeer begaafd of hoog-begaafd kan zijn: sociaal (denk maar aan emotionele intelligentie, EQ), muzikaal (denk aan de grote componisten, zeer begaafde zangers,...), beeldende kunsten, motorisch (sport: denk aan de grote tennissterren, de olympische kampioenen,...), enz. De psycholoog Gardner (1999) onderscheidt maar liefst 8, later 10 begaafdheidsgebieden, die los van elkaar staan: muzikaal, verbaal, logisch-wiskundig, ruimtelijk, lichamelijk-kinetisch, existentiële, naturalistische, intra- en interpersoonlijke, en spirituele intelligentie. Niets verbiedt een kind natuurlijk op meerdere terreinen hoog-begaafd te zijn...

Renzulli: ook creativiteit en motivatie Renzulli bracht in 1985 een model (het zogenaamde triadisch model van Renzulli) naar voren waarin afgestapt werd van het enge begrip over hoogbegaafdheid, als zou het enkel over de intellectuele capaciteiten van een mens gaan. Hij hechtte ook belang aan zaken zoals creativiteit en motivatie.
Renzulli stelt dat de basis voor hoogbegaafdheid wordt gevormd door drie factoren: Een hoge intelligentie (hoog IQ) Doorzettingsvermogen (taakgerichtheid Creatviteit Erover lezen bij de auteur zelf? Barbe, W.B. en Renzulli, J.S., Psychology and te education of the gifted, Irvington, NY, 1981 (519 blz). (ouder boek) Renzulli, The three-ring conception of giftedness. A developmental model for creative productivity. In: Sternberg en Davidson, Conceptions of giftedness, Cambridge, MA, Cambridge university press, 1985 (Renzulli publiceerde later nog wat nuanceringen aan dit model, dus beperk je misschien niet tot dit boek...)

Professor Mönks: omgeving Professor Mönks van CBO (universiteit Nijmegen), heeft in ons taalgebied belangrijk werk geleverd om een betere begeleiding van hoogbegaafden op school en thuis te promoten.

Mönks onderscheidt 3 belangrijke beïnvloedende omgevingsfactoren voor het tot zijn recht komen van een hoogbegaafd potentieel: Thuis (gezin) School (klas, aanpak, klasgroep) Peers (ontwikkelingsgelijken, kameraden, vrienden)

Nalezen bij de auteur zelf: Franz Mönks en Irène Ypenburg, Hoogbegaafde kinderen thuis en op school, Assen, Dekker en van de Vegt, 1993, en herdruk Samson, H.D. Tjeen Willink, 1995, ISBN 90 6092 861

Heller: verschillende factoren Meer recent voegde Heller (1992) een aantal zaken aan het begrip hoogbegaafdheid toe. Het multifactorenmodel van Heller neemt wat Renzulli en Mönks aanbrachten samen, en voegt er de ideeën van Gardner aan toe (theorie over de meervoudige intelligentie). Heller beschrijft het samenspel tussen (niet-cognitieve) persoonlijkheidskenmerken, begaafdheden, omgevingsfactoren en prestatiegebieden. Dit model kan je eveneens gebruiken om voor je eigen kind zicht te krijgen op de bepalende factoren om tot goede prestaties te komen, alsook om de factoren te kennen die je kind juist remmen. In het Nederlands iets over lezen? Het model van Heller (inclusief de vertaling van dit model) is terug te vinden in: Drent en Van Gerven, Professioneel omgaan met hoogbegaafde leerlingen in het basisonderwijs. Utrecht, Lemma, 2002.

Bron: www.hoogbegaafdvlaanderen.be

Hoogbegaafdheid: soorten, levensfases, in de klas, combinatie met andere problematiek

Soorten hoogbegaafdheid bij kinderen

Er zijn een aantal verschillende typen hoogbegaafde kinderen te herkennen:

Type I: De succesvolle Dit kind levert goede prestaties en is heel perfectionistisch. Dit kind is afhankelijk, accepteert makkelijk en past zich aan de groep aan. Hij zoekt bevestiging van de leerkracht en gaat risico’s uit de weg.

Type II: De uitdager Kenmerken van de uitdager zijn dat dit kind de leerkracht voortdurend verbetert. Dit kind kan goed discussiëren, komt op voor eigen opvattingen en stelt ook regels ter discussie. Het kind houdt van competities, is creatief, eerlijk en direct, maar heeft ook grote stemmingswisselingen en heeft een slechte zelfcontrole. Het kind heeft ook onregelmatige werkwijzen op school.

Type III: De onderduiker De onderduiker ontkent het feit dat hij begaafd is. Hij gaat uitdagingen uit de weg en doet ook geen projecten voor meerbegaafde leerlingen. Dit kind zoekt juist sociale acceptatie en wisselt daarom veel in vriendschappen.

Type IV: De wegloper De wegloper doet onregelmatig mee in de klas met schoolwerk en maakt taken niet af, werkt heel onregelmatige werkwijzen. Hij presteert gemiddeld of minder. Dit kind is creatief en zoekt de uitdaging juist in buitenschoolse activiteiten. Het kind is kritisch naar zichzelf, maar ook naar anderen en verwaarloost zichzelf daarnaast. Hij verstoort anderen en reageert zichzelf af. De wegloper is defensief naar anderen.

Type V: De dubbel geëtiketteerde Dit kind presteert gemiddeld of eronder, verstoort de boel en reageert zich af. Daarnaast heeft hij heel onregelmatige werkwijzen.

Type VI: De autonome Het autonome kind is in staat goed zelfstandig te werken en doelen voor zichzelf op te stellen. Hij werkt daar met vol enthousiasme en passie aan en heeft daarbij geen bevestiging nodig. Dit kind durft risico’s te nemen, is creatief en komt op voor zijn eigen opvattingen. Hij heeft goede sociale vaardigheden en doet goed mee in de groep.

Bron: https://gedragsproblemen-kinderen.info/typen-hoogbegaafdheid/

Levensfases

Hoogbegaafde baby Kenmerken van hoogbegaafdheid zie je al op jonge leeftijd. Zo kan een hoogbegaafd jong kind (jonger dan 12 maanden) vaak al praten met woordjes en korte zinnen. Hoogbegaafde dreumesen zijn erg nieuwsgierig. Ze laten intense emoties zien; van intens blij tot intens verdrietig. Vaak willen ze veel, terwijl hun motoriek nog niet zover is. Wel ligt hun motorische ontwikkeling vaak ver voor, op die van andere kinderen in dezelfde leeftijd.

Hoogbegaafde peuter en kleuter Hoogbegaafde peuters en kleuters zijn van nature erg creatief. Wat ook inhoud dat ze zich, ondanks hun anders zijn, vaak snel aanpassen bij hun peuter of kleutergroep (op school). Het hoogbegaafde kind gedraagt zich thuis dan vaak anders, hoeft zich er niet aan te passen en doorloopt thuis een eigen ontwikkeling. Aanpassing op school leidt regelmatig tot onderpresteren. Onder eigen niveau presteren is gedrag waar veel hoogbegaafde kinderen, en later als hoogbegaafde volwassenen, last van hebben.

Hoogbegaafd kind Tijdens de ontwikkeling van een hoogbegaafd kind zie je steeds meer kenmerken van hoogbegaafdheid, evenals problemen. Hoogbegaafde kinderen zijn er in diverse soorten en maten.

Hoogbegaafde volwassene Sommige hoogbegaafde volwassenen ontdekken pas op latere leeftijd dat hun soms merkwaardige gedrag te maken heeft met hoogbegaafdheid. Wellicht heb je je vaak onbegrepen gevoeld, gefrustreerd en vaak conflicten op de werkvloer of in je familiare kring gehad. Regelmatig voelen hoogbegaafde volwassenen zich buiten 'de groep' vallen. Die kans is minder groot als je in je leven 'gelijken' bent tegengekomen. De hoogbegaafde die het niet redt op school heeft een grotere kans om in een (werk) omgeving terecht te komen onder zijn of haar denkniveau en daar eerder verveeld raken. Gevolg is dat ze regelmatig van baan (proberen te) veranderen.

Hoogbegaafdheid in de klas, op school, op het werk In de klas, op school Kinderen die hoogbegaafd zijn, lopen kans op problemen in hun schoolloopbaan. In tegenstelling tot wat lang is gedacht, is een extreem hoge begaafdheid geen garantie voor schoolsucces. Integendeel. Deze kinderen hebben vaak geen andere kinderen in de klas waar zij zich aan kunnen spiegelen. Dit maakt het ontwikkelen van een reëel zelfbeeld lastig. Hierdoor zoeken ze vaak contact met (veel) oudere kinderen en/of volwassenen. Ze vinden geen aansluiting bij leeftijdgenoten, die voor hun gevoel minder ver zijn dan zijzelf. Het kan zijn dat ze vanwege het gebrek aan een gedeelde belangstelling contact met andere kinderen gaan mijden. Andersom kan uiteraard ook: andere kinderen sluiten deze kinderen buiten, omdat ze niet begrepen worden Op het werk Bij een bevraging bij meer dan 200 hoogbegaafde volwassenen, geeft 2 op de 3 hoogbegaafden aan hun potentieel niet ten volle te benutten. Tijdens diezelfde bevraging geeft meer dan de helft aan te weinig uitdaging te hebben op de werkvloer. Dat geeft aan dat er op de werkvloer nog heel veel werk is. Werkgevers kunnen beroep doen op een coach om hun werkvloer voldoende uitdagend te maken voor hun werknemers.

Hoogbegaafdheid in combinatie met andere problematiek Hoogbegaafde kinderen kunnen ook gedragsproblemen ontwikkelen en de hoogbegaafdheid kan ook samen voorkomen met leerproblemen zoals dyslexie, aandachtsproblemen zoals ADHD of een autismespectrumstoornis. Doordat het kind zich in de meeste situaties door zijn intelligentie weet te redden, wordt het leerprobleem vaak laat opgemerkt. Een coach kan de verschillende problematieken afzonderlijk vaststellen en zo een degelijke opvolging op touw zetten.

Omgaan met hoogbegaafdheid Via begeleidingssessies leert een coach of centrum je omgaan met hoogbegaafdheid. Dat proces verloopt op 3 vlakken: Leer jezelf kennen De begeleiders helpen je om meer inzicht te verwerven in jezelf. Hoe functioneer je en wat is er eigen aan je hoogbegaafdheid? De praktijk leert dat hoogbegaafden het snelst vorderen in hun persoonlijke ontwikkeling wanneer ze een goed inzicht hebben in zichzelf.

Leer hoe je overkomt op je omgeving In de omgang met de omgeving ervaren zeer veel hoogbegaafden moeilijkheden: Omdat een hoogbegaafde anders (sneller) redeneert, ontstaan er misverstanden met de omgeving. Wanneer hoogbegaafden deze misverstanden niet opmerken, blijven ze fout reageren op bepaalde situaties. Tijdens de begeleiding leer je hoe je in bepaalde situaties overkomt bij anderen. Je leert met andere woorden om de valkuilen te herkennen.

1. Leer oplossingsstrategieën De voorgaande inzichten worden vertaald naar handige hulpmiddelen om problemen te voorkomen.

Heb je vragen, wil je rechtstreeks een afspraak maken of twijfel je nog? Contacteer vrijblijvend onze coaches. Op basis van een aantal vragen bekijken onze experten elke specifieke situatie.

Op zoek naar een cursus, workshop of opleiding rond dit thema?